Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Ben DEB’nu dikkat çokluğu diye ayırmak isterim. Her şey o kadar ilginç ki.. İlginç bir şekilde hepsi de aynı anda.

Frank Coppola

Çocuğunuz sandalyede, sırada oturmakta zorlanıyor, durmadan ellerini/ayaklarını sallıyor, ortalıkta koşturup duruyor ve durmaksızın konuşuyor mu? Yada ayrıntılara dikkat etmekte zorluk yaşayan, sıklıkla bir şeylerini unutan, sizi dinlerken aklı başka yerlerde olan, yönergeleri almakta zorluk yaşayan bir çocuğunuz mu var? Bu gibi belirtiler çocuğunuzun dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğundan muzdarip olduğuna işaret ediyor olabilir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) günümüzde en yaygın görülen rahatsızlıklardan biridir. Peki pek çok ebeveyn ve öğretmenin sıklıkla yakınmakta olduğu ve çözüm bulmakta güçlük yaşadığı bu bozukluk için çocuklara ne gibi bir sorumluluk yüklemeli? Yetiştirme tarzı, ailelerin yaklaşımları DEHB üzerinde ne gibi bir role/etkiye sahiptir?

Araştırmalar gösteriyor ki DEHB biyolojik temelli bir rahatsızlıktır. Yani yediğiniz, yaptığınız veya yapmadığınız bir şeyden kaynaklı değildir. Çoğu DEHB vakası biyolojik / genetik sebeplere dayanır. Miyop bir birey için görme bozukluğu ne ise DEHB’i de aynı şekilde değerlendirebiliriz. Eğer sizin görme bozukluğunuz varsa bu sizin veya anne babanızın hatasından kaynaklı bir durum değildir, sadece gözlük kullanmanız gereklidir. Aynı şekilde DEHB de sizin hatanızdan kaynaklı bir durum değildir sadece ona göre bir yol izlemeniz gerekmektedir.

DEHB’in teşhisinde çeşitli müdahaleler uygulansa da en yaygın olarak  WISC-IV testi uygulanmaktadır. WISC-IV her ne kadar bir zeka testi olsa da  DEHB’in zeka ile hiçbir ilgisi bulunmamaktadır. WISC-IV testindeki dikkate dayanan alt ölçekler sayesinde gençlerin dikkat konusunda sıkıntı yaşayıp yaşamadığını değerlendirebilmekteyiz. DEHB tanısı almış pek çok ünlü başarılı isim bulunmaktadır. Dolayısıyla bunun bir eksiklik olarak değerlendirilmemesi, sadece kişisel farklılık olarak kabul edilmesi önemlidir. Her ne kadar biyolojik temelli bir rahatsızlık olsa da kişilerin bu özellikleri ile daha iyi başa çıkabilmeleri için çeşitli çözüm yolları bulmaları faydalı olacaktır. Psikiyatrik müdahalelere baktığımızda, DEHB ile ilgili en yaygın yaklaşım ilaç müdahalesidir. DEHB için en yaygın kullanılan ilaç ise Ritalindir. Ancak ilaç tedavisinin uzun vadeli iyileştirici bir etkisi yoktur. Yani ilacın etkisi geçtiğinde belirtiler tekrardan ortaya çıkar. Göz bozukluğu metaforuna dönecek olursak, miyop biri göz bozukluğu için gözlük kullanır, ancak gözlüğünü çıkardığında görme problemi devam eder yani gözlüğün göz bozukluğu üzerinde  iyileştirici bir etkisi yoktur. Aynı şekilde ilaç kullanımı da DEHB üzerinde kısa süreli iyileştirici bir etki sağlar. Bu grup ilaçların ciddi bir yan etkisi olmamakla birlikte, kimi bireylerde azalmış iştah ve uyku sorunlarına sebep olabilmektedir. İlaç tedavisinin dışında çeşitli davranışsal stratejiler sayesinde DEHB belirtileri ile daha iyi başa çıkabilir hale gelebilirsiniz. Bunlardan birkaçı şu şekilde sıralanabilir:

• Başkalarından talimat alırken/yönergeleri izlerken karşınızdaki kişi ile göz teması içerisinde olmak
• Takvim, zamanlayıcı gibi gereçler kullanarak kendi çalışma sürelerinizi oluşturmak ve hatırlatıcılar hazırlamak
• Öğrencinin iş tamamlaması için zaman tahmininde bulunmasını istemek ve gerekli çalışma süresi ile karşılaştırmak
• Ödev teslim etmeden önce kendi kendini kontrol etmesini alışkanlık haline getirmek için bir kontrol listesi hazırlamak
• Ders çalışma alanı çevresindeki dikkat çelici şeyleri ortadan kaldırmak
• Dikkatin içsel düşünceler tarafından sıklıkla dağıldığı durumlar için alarm ve zamanlayıcılar ders çalışmanın devamlılığın sağlanması konusunda faydalı olacaktır.

Hazırlayan: Ayşe Aydınoğlu